Trong số các dấu ấn ung thư phổi tế bào nhỏ quan trọng, đặc hiệu nhất đó chính là xét nghiệm Pro-GRP.
1. Bệnh ung thư phổi tế bào nhỏ là gì?
- Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC) là một dạng của ung thư phổi ác tính chiếm khoảng 15% trong các bệnh ung thư phổi. Nó bao gồm 2 dạng chính đó là ung thư biểu mô tế bào nhỏ và ung thư biểu mô tế bào nhỏ kết hợp. Ung thư phổi tế bào nhỏ được xác định có độ ác tính cao hơn so với các loại ung thư phổi khác. Bệnh tiến triển nhanh chóng, phức tạp và dễ di căn đến các cơ quan bộ phận khác.
Hình 1: Ung thư phổi tế bào nhỏ là bệnh lý vô cùng nguy hiểm.
- Diễn biến của ung thư phổi tế bào nhỏ thường theo 2 giai đoạn chính đó là:
+ Giai đoạn giới hạn: các tế bào ác tính bắt đầu xuất hiện ở một bên phổi và các hạch bạch huyết trung thất. Chỉ có khoảng ⅓ số bệnh nhân được phát hiện bệnh ở giai đoạn này.
+ Giai đoạn mở rộng: lúc này các tế bào ác tính bắt đầu xâm lấn và lây lan mạnh mẽ đến bên phổi còn lại và các cơ quan ở xa. Những bộ phận quan trọng có khả năng bị ung thư di căn như não, gan, thận, xương. Đây được coi là giai đoạn rất nghiêm trọng và phức tạp, các biện pháp điều trị thường không thể loại bỏ hoàn toàn khối u mà chủ yếu tập trung điều trị giảm nhẹ triệu chứng, kéo dài thời gian sống cho người bệnh.
2. Xét nghiệm Pro- GRP là gì?
- Pro-GRP là một hormone tiền thân của Gastrin Releasing Peptide (peptide giải phóng gastrin) được tiết ra bởi các tế bào thần kinh nội tiết và các tế bào của ung thư phổi tế bào nhỏ. Pro-GRP có vai trò kích thích tổng hợp gastrin ở cơ quan tiêu hóa và phát triển cơ quan hô hấp. Sự thay đổi nồng độ Pro- GRP trong máu là cơ sở quan trọng trong việc chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ cũng như phân biệt với các bệnh phổi lành tính khác.
3. Xét nghiệm Pro-GRP được thực hiện khi nào?
- Xét nghiệm Pro- GRP là một dấu ấn ung thư hữu ích trong các trường hợp sau:
+ Kết hợp cùng với các phương pháp khác chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ ở những bệnh nhân có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh.
+ Chẩn đoán phân biệt ung thư phổi tế bào nhỏ với các dạng ung thư phổi và bệnh phổi lành tính khác.
+ Hỗ trợ theo dõi và đánh giá hiệu quả ở những bệnh nhân đang điều trị ung thư phổi tế bào nhỏ.
+ Phát hiện tái phát ung thư nếu có ở giai đoạn sau điều trị.
4. Kết quả xét nghiệm Pro-GRP như thế nào chứng tỏ có nguy cơ cao mắc ung thư phổi tế bào nhỏ?
- Ở người trưởng thành khỏe mạnh, giá trị bình thường của Pro- GRP là ≤ 50 ng/L. Một số rất ít người có nồng độ Pro-GRP cao hơn một chút nhưng vẫn dưới ngưỡng 75 ng/L. Sự thay đổi nồng độ Pro -GRP đến một mức độ nhất định sẽ có giá trị gợi ý bệnh rất hiệu quả.
* Giá trị chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ:
- Pro -GRP được coi là một xét nghiệm có độ đặc hiệu và độ nhạy cao trong việc chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ, đặc biệt trong trường hợp không thể sinh thiết khối u.
- Giới hạn của Pro- GRP đối với bệnh đó là 65,89 ng/L, trong đó nếu hàm lượng Pro- GRP tăng > 200 ng/L được coi là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc ung thư phổi tế bào nhỏ.
- Nếu hàm lượng Pro- GRP tăng cao > 300 ng/L, chức năng thận bình thường thì có thể nghĩ đến mắc ung thư phổi tế bào nhỏ.
* Giá trị chẩn đoán phân biệt ung thư phổi tế bào nhỏ với bệnh phổi khác:
- Xét nghiệm Pro- GRP có độ đặc hiệu 95% và độ nhạy 85% trong việc chẩn đoán phân biệt ung thư phổi tế bào nhỏ với các loại ung thư phổi khác. Còn trong việc phân biệt với các bệnh phổi lành tính thì nó có độ đặc hiệu 95% và độ nhạy 86,5%.
- So với các dấu ấn ung thư phổi khác như NSE, CEA, CA125, CYFRA 21-1 hay SCC thì Pro- GRP được coi là chỉ số nhạy nhất trong cả hai giai đoạn phát triển của bệnh.
* Giá trị tiên lượng bệnh và phát hiện tái phát:
- Sự tăng Pro- GRP được coi là giá trị hữu ích trong việc tiên lượng ung thư phổi tế bào nhỏ. Ngoài ra sự tăng Pro- GRP kết hợp với xét nghiệm NSE còn được ứng dụng trong việc phát hiện tái phát nếu có sau quá trình điều trị.
- Trong các bệnh ung thư khác ngoài phổi thì Pro- GRP thường hiếm khi tăng, nếu có thì cũng chỉ tăng rất ít. Trừ trường hợp suy thận hoặc bệnh thận có liên quan đến đái tháo đường, còn trong các bệnh lý lành tính khác đa số Pro -GRP không tăng.
- Hiện nay để chẩn đoán chính xác bệnh ung thư phổi tế bào nhỏ, ngoài thực hiện xét nghiệm Pro- GRP, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân tiến hành xét nghiệm thêm một vài dấu ấn khác như NSE, CYFRA 21-1, CEA hoặc SCC. Bên cạnh đó kết hợp với các kỹ thuật cận lâm sàng khác như siêu âm, chụp X-quang CT, sinh thiết tế bào,... để tăng độ chính xác. Tất cả các xét nghiệm và các kỹ thuật này đều đang được thực hiện rộng rãi tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.
Nếu bạn có bất cứ câu hỏi thắc mắc nào về kết quả xét nghiệm định lượng Pro-GRP hãy gọi điện thoại theo số: 024.3821.2644 - gặp TS. BS Nguyễn Thị Tuấn, phụ trách CNK Miễn dịch, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (trong giờ hành chính).
TS.BS Nguyễn Thị Tuấn
Khoa Miễn dịch – Bệnh viện TWQĐ 108