Tầm quan trọng của dinh dưỡng sau phẫu thuật
Sau khi phẫu thuật hàm mặt, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc ăn uống do tình trạng đau đớn, sưng tấy và hạn chế cử động của miệng. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Tuy nhiên, dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc:
Giảm đau và viêm: Thức ăn mềm và dễ nhai sẽ giảm thiểu áp lực lên vùng phẫu thuật, giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn.
Tăng cường hệ miễn dịch: Một chế độ ăn uống giàu vitamin và khoáng chất sẽ giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình lành vết thương.
Cung cấp đủ năng lượng: Bệnh nhân cần cung cấp đủ calo và dưỡng chất để cơ thể có đủ năng lượng cho quá trình hồi phục, giảm thiểu tình trạng mệt mỏi.
Những yếu tố cần lưu ý trong chế độ dinh dưỡng
Thức ăn mềm: Vì bệnh nhân sau phẫu thuật hàm mặt thường không thể nhai mạnh, các món ăn cần được chế biến mềm như súp, cháo, sinh tố, sữa chua… Điều này sẽ giúp giảm thiểu cảm giác đau khi ăn uống.
Chế độ ăn giàu protein: Protein rất quan trọng trong việc tái tạo mô và hồi phục sau phẫu thuật. Các nguồn thực phẩm giàu protein như trứng, thịt gia cầm, cá, đậu hũ, sữa và các chế phẩm từ sữa sẽ giúp hỗ trợ quá trình lành vết thương.
Vitamin và khoáng chất: Vitamin C và A có vai trò quan trọng trong việc làm lành vết thương và tăng cường sức đề kháng. Các thực phẩm giàu vitamin C như cam, bưởi, kiwi, cà chua, và rau xanh sẽ rất hữu ích. Vitamin A có nhiều trong cà rốt, khoai lang, và các loại rau lá xanh.
Chất béo lành mạnh: Các chất béo lành mạnh từ dầu olive, hạt chia, quả bơ, và các loại hạt giúp cung cấp năng lượng và hỗ trợ cơ thể hấp thụ vitamin A, D, E, K, rất cần thiết cho quá trình hồi phục.
Hydrat hóa: Sau phẫu thuật, cơ thể cần được cung cấp đủ nước để hỗ trợ quá trình trao đổi chất và làm lành vết thương. Nước, nước ép trái cây, nước dừa, và các loại nước uống không có đường sẽ giúp duy trì sự hydrat hóa cơ thể.
Những thực phẩm nên tránh
Thực phẩm cứng và khó nhai: Các thực phẩm như thịt dai, rau củ sống, các loại hạt cứng, đồ ăn nhanh có thể gây áp lực lên hàm và gây đau, ảnh hưởng đến việc hồi phục.
Thực phẩm có nhiều gia vị, axit: Các món ăn quá cay hoặc chua có thể gây kích ứng vết thương trong miệng, làm tăng cảm giác đau rát và khó chịu.
Đồ uống có cồn và cafein: Cồn và cafein có thể làm giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất và ảnh hưởng đến quá trình hồi phục. Nên tránh hoặc hạn chế các đồ uống này trong giai đoạn hồi phục.
Các món ăn gợi ý cho bệnh nhân sau phẫu thuật
Súp bột: Súp từ thịt, súp rau củ xay nhuyễn sẽ là lựa chọn tuyệt vời, cung cấp đủ dưỡng chất và dễ tiêu hóa.
Cháo xay nhuyễn: Đây là những món ăn dễ ăn, giàu tinh bột và năng lượng, giúp cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể.
Sinh tố và nước ép: Sinh tố từ trái cây tươi hoặc nước ép sẽ cung cấp vitamin, khoáng chất và dễ uống.
Sữa và các chế phẩm từ sữa: Sữa chua, phô mai, sữa tươi sẽ giúp cung cấp protein và canxi, hỗ trợ hồi phục xương hàm.
Trái cây nghiền hoặc xay: Các loại trái cây như chuối, táo, hoặc bơ xay sẽ dễ tiêu hóa và cung cấp vitamin cần thiết cho cơ thể.
Lịch ăn uống
Trong giai đoạn đầu sau phẫu thuật, bệnh nhân chia 5-6 bữa trong ngày thay vì ba bữa lớn. Điều này giúp cơ thể dễ dàng hấp thu dưỡng chất mà không gây căng thẳng cho hệ tiêu hóa. Thêm vào đó, việc ăn các bữa ăn nhỏ còn giúp giảm thiểu cảm giác buồn nôn hoặc khó chịu.
Dưới đây là ví dụ thực đơn chi tiết chia nhiều bữa trong 1 ngày dành cho bệnh nhân bị cố định hai hàm. Thực đơn này đảm bảo đủ dinh dưỡng, dễ tiêu hóa và có thể dễ dàng uống qua ống hút hoặc thìa.
Sáng: Cháo sữa hạt (sữa tươi, hạnh nhân, yến mạch xay nhuyễn)
Giữa sáng: Nước ép cam pha loãng
Trưa: Súp khoai tây + thịt gà xay nhuyễn
Xế chiều: Sữa chua uống
Tối: Cháo thịt bò + bí đỏ xay nhuyễn
Trước ngủ: Ly sữa
Lưu ý quan trọng
Các món cháo và súp cần được xay thật mịn để dễ uống.
Không dùng thực phẩm có hạt nhỏ, sợi dai hoặc quá đặc.
Cân nhắc sử dụng ống hút to hoặc ống tiêm để ăn nếu cần.
Uống đủ nước (1,5–2 lít/ngày) để tránh táo bón.
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục của bệnh nhân sau phẫu thuật hàm mặt có cố định hàm. Việc cung cấp đủ các dưỡng chất thiết yếu như protein, vitamin, khoáng chất, và năng lượng sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ lành vết thương nhanh chóng và giảm thiểu đau đớn trong quá trình phục hồi. Bệnh nhân cần tuân thủ các chỉ dẫn của bác sĩ về chế độ ăn uống và kiên trì trong quá trình chăm sóc bản thân để đạt được kết quả hồi phục tốt nhất.
Điều dưỡng Phạm Thị Phương Anh- Nguyễn Thúy Dinh, Khoa Phẫu thuật Sọ mặt, Bệnh viện TWQĐ 108