Tế bào gốc thu nhận từ mô mỡ (Adipose derived stem cells-ADSC) có nhiều đặc điểm tương tự tế bào gốc tủy xương (Bone marrow Stem Cells-BM-ASCs) cả về mặt hình thái, sự phát triển và các phenotype trên bề mặt. Cả hai đều có nguồn gốc từ lá phôi giữa trong thời kỳ phát triển của bào thai nên còn gọi chung là tế bào gốc trung mô (MesenchymalStem Cells - MSC). Một tính chất rất quan trọng của ADSC, MSC là có thể phát triển, biệt hóa thành các tế bào có nguồn gốc trung mô như tế bào mô mỡ, nguyên bào sợi, tế bào cơ, xương, sụn, các tế bào tuyến…khi có các tín hiệu và các yếu tố tăng trưởng phù hợp. Chúng dễ dàng tăng sinh trong môi trường nuôi cấy khiến MSC trở thành nguồn tế bào gốc đầy hứa hẹn trong y học tái tạo và liệu pháp tế bào.
Việc thu nhận ADSC, MSC từ mô mỡ có một số ưu điểm vượt trội hơn các nguồn tế bào gốc trưởng thành khác đó là dễ dàng lấy mà không ảnh hưởng tới sức khỏe của người cho và số lượng tế bào gốc tương đối nhiều đáp ứng được điều trị mà không cần phải nuôi cấy tăng sinh.
Nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc trong Y học trước đây chủ yếu là sử dụng nguồn tế bào gốc tạo máu (hematopoietic stem cells) cho cấy ghép tủy để điều trị một số bệnh lý ác tính và bệnh lý về máu. Nghiên cứu, sử dụng các loại tế bào gốc khác tế bào gốc tạo máu (như Tế bào gốc trung mô, và tế bào gốc mô mỡ…) trong y học tái tạo vẫn còn rất mới mẻ, đây đang là hướng nghiên cứu đầy tiềm năng và có nhiều triển vọng áp dụng thực tế. Đặc biệt gần đây, các nghiên cứu về tế bào gốc đa năng cảm ứng (iPS) đang rất được quan tâm vì nguồn gốc của những tế bào gốc này là từ những tế bào sinh trưởng bình thường. Trên thế giới đã có những bước tiến dài trong việc sử dụng tế bào gốc trung mô trong y học tái tạo, nhiều Trung tâm nghiên cứu đã kết thúc pha nghiên cứu thứ III. Một số ứng dụng đã được công bố chủ yếu của MSC là: điều trị các bệnh mạn tính như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, thoái hóa khớp, bênh tự miễn, viêm tắc động mạch ngoại vi, chấn thương tủy, liệt tủy, một số bệnh của hệ thần kinh trung ương khác…
Tại Việt Nam, lĩnh vực tế bào gốc tái tạo vẫn mới mẻ, số lượng các phòng thí nghiệm, cơ sở Y tế tham gia vào nghiên cứu và ứng dụng còn ít. Những năm gần đây đã có một số cơ sở Y tế triển khai ứng dụng tế bào gốc trung mô vào điều trị như tại Bệnh viện Bạch Mai, Vinmec, Việt Đức, Bệnh viện TƯQĐ 108 (Miền Bắc), Bệnh viện Vạn Hạnh, Bệnh viện Nhân dân 115 (Miền Nam), Bệnh viện Đại học Y Huế (Miền Trung) vv… và đã có các nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc được công bố trên các tạp chí khoa học.
Khoa Sinh học phân tử (C17) - Bệnh viện TƯQĐ 108 từ năm 2012 được đầu tư Dự án La bo nghiên cứu Tế bào gốc. Sau khi đưa vào hoạt động đến nay, tại La bo tế bào gốc đã tách, chế biến và lưu giữ bảo quản sản phẩm tế bào gốc tạo máu (HSCs) cho 10 bệnh nhân có chỉ định ghép tủy điều trị các bệnh về máu trong đó có 2 bênh nhân ghép đồng loại (Allogeneic marrow transplants), các bệnh nhân sau ghép đều ổn định. Hiện nay, Labo đang tiếp tục phát triển tạo ra các sản phẩm tế bào gốc có chất lượng tốt nhất phục vụ điều trị và nghiên cứu. Tế bào gốc mô mỡ (ADSC, MSC) là hướng đi tiếp theo để điều trị một số bệnh mạn tính như thoái hóa khớp gối, bênh lý khớp gối khác, xơ gan, viên tắc động tĩnh mạch ngoai vi...
Tháng 8 năm 2015, Hội đồng Khoa học Bệnh viện TƯQĐ 108 đã thông qua kỹ thuật mới của khoa Sinh học phân tử“ Kỹ thuật thu nhận tế bào gốc mô mỡ tự thân phục vụ điều trị tại bệnh viên TƯQĐ 108” và đã cho phép triển khai ứng dụng kỹ thuật này tại bệnh viện theo quyết định số 2264/QĐ-BV 108 ngày 26 tháng 8 năm 2015.
Việc thu nhận ADSC, MSC từ mô mỡ có một số ưu điểm vượt trội hơn các nguồn tế bào gốc trưởng thành khác đó là dễ dàng lấy mà không ảnh hưởng tới sức khỏe của người cho và số lượng tế bào gốc tương đối nhiều đáp ứng được điều trị mà không cần phải nuôi cấy tăng sinh.
Nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc trong Y học trước đây chủ yếu là sử dụng nguồn tế bào gốc tạo máu (hematopoietic stem cells) cho cấy ghép tủy để điều trị một số bệnh lý ác tính và bệnh lý về máu. Nghiên cứu, sử dụng các loại tế bào gốc khác tế bào gốc tạo máu (như Tế bào gốc trung mô, và tế bào gốc mô mỡ…) trong y học tái tạo vẫn còn rất mới mẻ, đây đang là hướng nghiên cứu đầy tiềm năng và có nhiều triển vọng áp dụng thực tế. Đặc biệt gần đây, các nghiên cứu về tế bào gốc đa năng cảm ứng (iPS) đang rất được quan tâm vì nguồn gốc của những tế bào gốc này là từ những tế bào sinh trưởng bình thường. Trên thế giới đã có những bước tiến dài trong việc sử dụng tế bào gốc trung mô trong y học tái tạo, nhiều Trung tâm nghiên cứu đã kết thúc pha nghiên cứu thứ III. Một số ứng dụng đã được công bố chủ yếu của MSC là: điều trị các bệnh mạn tính như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, thoái hóa khớp, bênh tự miễn, viêm tắc động mạch ngoại vi, chấn thương tủy, liệt tủy, một số bệnh của hệ thần kinh trung ương khác…
Tại Việt Nam, lĩnh vực tế bào gốc tái tạo vẫn mới mẻ, số lượng các phòng thí nghiệm, cơ sở Y tế tham gia vào nghiên cứu và ứng dụng còn ít. Những năm gần đây đã có một số cơ sở Y tế triển khai ứng dụng tế bào gốc trung mô vào điều trị như tại Bệnh viện Bạch Mai, Vinmec, Việt Đức, Bệnh viện TƯQĐ 108 (Miền Bắc), Bệnh viện Vạn Hạnh, Bệnh viện Nhân dân 115 (Miền Nam), Bệnh viện Đại học Y Huế (Miền Trung) vv… và đã có các nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc được công bố trên các tạp chí khoa học.
Khoa Sinh học phân tử (C17) - Bệnh viện TƯQĐ 108 từ năm 2012 được đầu tư Dự án La bo nghiên cứu Tế bào gốc. Sau khi đưa vào hoạt động đến nay, tại La bo tế bào gốc đã tách, chế biến và lưu giữ bảo quản sản phẩm tế bào gốc tạo máu (HSCs) cho 10 bệnh nhân có chỉ định ghép tủy điều trị các bệnh về máu trong đó có 2 bênh nhân ghép đồng loại (Allogeneic marrow transplants), các bệnh nhân sau ghép đều ổn định. Hiện nay, Labo đang tiếp tục phát triển tạo ra các sản phẩm tế bào gốc có chất lượng tốt nhất phục vụ điều trị và nghiên cứu. Tế bào gốc mô mỡ (ADSC, MSC) là hướng đi tiếp theo để điều trị một số bệnh mạn tính như thoái hóa khớp gối, bênh lý khớp gối khác, xơ gan, viên tắc động tĩnh mạch ngoai vi...
Tháng 8 năm 2015, Hội đồng Khoa học Bệnh viện TƯQĐ 108 đã thông qua kỹ thuật mới của khoa Sinh học phân tử“ Kỹ thuật thu nhận tế bào gốc mô mỡ tự thân phục vụ điều trị tại bệnh viên TƯQĐ 108” và đã cho phép triển khai ứng dụng kỹ thuật này tại bệnh viện theo quyết định số 2264/QĐ-BV 108 ngày 26 tháng 8 năm 2015.
TS.BS. Phan Quốc Hoàn, TS. Nguyễn Văn Long
Khoa Sinh học phân tử (C17) – Bệnh viện TƯQĐ 108
Khoa Sinh học phân tử (C17) – Bệnh viện TƯQĐ 108