Hình 1: Phân loại giai đoạn ung thư gan theo Barcelona
Nguồn: Llovet JM và cộng sự, J Natl Cancer Inst 100:698-711, 2008
Ung thư gan giai đoạn sớm chiếm tỉ lệ khoảng 30-40%. Các bệnh nhân này có tiên lượng tốt hơn các nhóm còn lại với tỉ lệ sống thêm 5 năm từ 30-40%. Riêng nhóm bệnh nhân được ghép gan, tỉ lệ sống thêm 5 năm có thể đạt 60-70%. Bệnh nhân được chẩn đoán ung thư gan giai đoạn sớm khi có 1 khối u gan với kích thước bất kỳ hoặc không quá 3 khối u, mỗi u có đường kính dưới 3cm.
Các lựa chọn điều trị triệt căn cho ung thư gan giai đoạn sớm bao gồm: phẫu thuật cắt gan, ghép gan và đốt sóng cao tần (RFA). Trong đó, phẫu thuật là ưu tiên hàng đầu nhưng cũng chỉ phù hợp với 30% bệnh nhân ung thư gan giai đoạn sớm do phải đảm bảo các tiêu chuẩn lựa chọn rất chặt chẽ. Bên cạnh đó, tỉ lệ tái phát sau phẫu thuật cũng đang là vấn đề chưa có lời giải. Khoảng 70% bệnh nhân tái phát sau mổ một vài năm; đáng chú ý hơn, tỉ lệ tái phát trong vòng 6 tháng cũng khoảng 20%.
RFA được chỉ định cho các bệnh nhân ung thư gan giai đoạn sớm không có chỉ định phẫu thuật. Bản chất của RFA là sử dụng nhiệt để phá hủy khối u, có ưu điểm thời gian nằm viện ngắn, chi phí thấp. Tuy nhiên, đây là can thiệp có xâm lấn, lại khó tiến hành khi u nằm ở các vị trí như: sát bao gan, vòm gan, gần mạch máu và đường mật, gần cơ quan tiêu hóa (dạ dày, tá tràng) hoặc u kích thước > 3cm, nhiều vị trí. Ngoài ra, RFA còn có nguy cơ reo rắc tế bào ung thư theo đường can thiệp ra thành ngực.
Xạ trị ngoài đã được ứng dụng trong điều trị ung thư gan từ lâu, song các kỹ thuật xạ trị thường quy trước đây không được chỉ định rộng rãi do không kiểm soát được di động của khối u gan và dễ gây biến chứng suy gan. Trong những năm gần đây, kỹ thuật xạ trị lập thể định vị thân (Stereotactic Body Radiation Therapy - SBRT) là kỹ thuật xạ trị tiên tiến đã khắc phục được các nhược điểm nêu trên và ngày càng được áp dụng thường quy trong điều trị ung thư gan tại nhiều trung tâm xạ trị trên thế giới. Đây là phương pháp điều trị không xâm lấn, sử dụng chùm bức xạ photon để phá hủy khối u. Hơn nữa, do xạ trị SBRT kiểm soát được di động khối u gan và thực hiện dưới hướng dẫn hình ảnh nên cho phép điều trị chính xác khối u trong khi vẫn bảo vệ được các cơ quan lành. Phương pháp này có thể điều trị nhiều khối u cùng một lúc (hình 2) và đặc biệt có ưu thế đối với khối u gan nằm ở những vị trí RFA khó thực hiện. Hơn nữa, xạ trị lập thể định vị thân là phương pháp điều trị an toàn với tác dụng phụ tối thiểu khi được chỉ định đúng và tiến hành ở các trung tâm xạ trị lớn có đội ngũ nhân viên y tế trình độ cao, giàu kinh nghiệm với đầy đủ trang thiết bị cho phép thực hiện kỹ thuật.
Hình 2: Xạ trị SBRT điều trị đồng thời 3 khối u gan - Nguồn: Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108
Các nghiên cứu điều trị SBRT ung thư gan giai đoạn sớm có tỉ lệ kiểm soát tại chỗ 2 năm từ 75% đến 95%, đây là kết quả đầy hứa hẹn gần tương đương như phẫu thuật. Kết quả các nghiên cứu so sánh còn cho thấy xạ trị SBRT có tỉ lệ kiểm soát tại chỗ tương đương với RFA, thậm chí tốt hơn RFA với khối u gan trên 2cm. Chính vì vậy, xạ trị SBRT có thể coi là phương pháp điều trị triệt căn cho ung thư gan giai đoạn sớm.
Hình 3: Khối u gan đáp ứng hoàn toàn sau xạ trị SBRT - Nguồn: Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108
Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 được trang bị hệ thống máy xạ trị - xạ phẫu hiện đại, đa chức năng TrueBeam có khả năng thực hiện kỹ thuật SBRT với hiệu quả và an toàn cao cho các bệnh nhân ung thư gan. Đặc biệt, trong thời gian vừa qua với sự trợ giúp của Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế, đội ngũ nhân viên của khoa đã được chuyển giao và thực hiện kỹ thuật SBRT điều trị thành công cho nhiều bệnh nhân ung thư gan. Kỹ thuật này là một trong những kỹ thuật xạ trị tiên tiến và phức tạp nhất với giá 15.000 – 20.000 đô la Mỹ cho một lần điều trị tại nước ngoài (Mỹ, Nhật, Hàn Quốc). Tuy nhiên, tại Bệnh viện Trung ương quân đội 108, nhờ sự đầu tư hỗ trợ của Nhà nước, Bộ Quốc phòng và bệnh viện nên người bệnh chỉ phải chi trả 50 – 70 triệu cho một lần điều trị SBRT, chỉ bằng 1/5 so với chi phí tại nước ngoài. Trong một lần điều trị kéo dài khoảng 30 phút, người bệnh chỉ cần nằm im thoải mái thư giãn thưởng thức âm nhạc, hít thở nhẹ nhàng, không đau đớn, không khó chịu, không chảy máu. Sau đó, bệnh nhân có thể về nhà nghỉ ngơi và theo dõi, không cần cách ly với mọi người xung quanh. Có bệnh nhân đã phát biểu cảm tưởng một lần điều trị SBRT giống như là một lần đi spa thư giãn.
Hình 4: Chuyên gia Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế đến chuyển giao kỹ thuật SBRT cho Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 tháng 12/2018 - Nguồn: Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108
Với ưu điểm là phương pháp điều trị không can thiệp với độ an toàn cao, SBRT là lựa chọn điều trị thay thế đối với bệnh nhân ung thư gan giai đoạn sớm không có chỉ định phẫu thuật (bệnh nhân cao tuổi, có nhiều bệnh kết hợp, không có nguyện vọng phẫu thuật) hoặc vị trí không thuận lợi cho RFA. Vì vậy, xạ trị lập thể định vị thân (SBRT) sẽ là vũ khí mới mang lại niềm hy vọng cho bệnh nhân ung thư gan giai đoạn sớm.
Hình 5: Bệnh nhân ung thư gan được điều trị bằng kỹ thuật SBRT tại Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 tháng 12/2018
Nguồn: Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108
Bệnh nhân ung thư gan có nhu cầu tư vấn điều trị bằng kỹ thuật xạ trị lập thể định vị thân xin vui lòng liên hệ Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà Nội. Điện thoại: 024.62784163.
Website: https://benhvien108.vn/gioi-thieu-khoa-xa-tri-xa-phau.html
Facebook: https://www.facebook.com/xatri108.
Bác sỹ. Nguyễn Đình Châu
Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Viện Ung thư – Bệnh viện Trung ương quân đội 108